Een legendarische kievit

29 juni 2020

Een legendarische kievit

Door Natuurspotter Bert Dijkstra

Wie mij op de laatste dag van dit jaar vraagt naar één van de meest bijzondere vogelervaringen van 2020, dan zal kievit NLA 1360032 (ringcode) waarschijnlijk bovenaan staan. Deze vogel broedt al een decennium op een bedrijventerrein bij Assen, een atypisch habitat voor kieviten. De broedplek en broedsucces van deze vogel is bijna legendarisch en in 2020 kwam daar nog een schepje bovenop. Bermbeheerders opgelet.

 

Geschiedenis

Al vanaf de eerste week van maart is af en toe geduikel van een kievit waar te nemen boven een bedrijventerrein bij Assen. Als je het terrein bezoekt, dan lijkt het in verste verte niet op een plek waar je deze sierlijke vogels zou verwachten. Drukke wegen, strak gemaaide bermen met laanbomen en hoge blokdozen van loodsen. Op een piepklein braakliggend stukje grond, ergens achteraan, daar staan ze dan ineens. Hoe komen ze hier terecht? Dit heeft een aanloop gehad van ongeveer 20 jaar. Oorspronkelijk bestond het ca. 22 ha grote terrein uit vochtige graslanden met her en der bomen. Vanaf 2000 heeft stapsgewijs oostwaartse uitbreiding met bedrijfspanden plaatsgevonden tot er in 2010 nog geen 10% braakliggend terrein overbleef. In 2020 restte daar nog maar een fractie van. In de predatorluwe omgeving scoorden de kieviten een ongekend broedsucces. Aanvankelijk steeg het aantal broedaren, maar daalde vervolgens naarmate het areaal braakterrein afnam en verruigde. In 2010 ringden we NLA 1360032, een pul van een succesvol paar. Bijzonder was dat deze vogel werd gevangen op een groot gazon, de foerageerplek van het gezin. Achteraf bleek het een vrouwtje, want nadien werd ze regelmatig als trouwe broedvogel teruggezien in het gebied. Ook toen de broedplekken als gevolg van de oprukkende verstening tot een minimum daalden, behield ze een plek. Dit voorjaar dook ze in de eerste week van maart al op.

Primaire vrouw

Vanwege de hoge reproductie op het terrein is de kans op terugkeren van jongen groot. Het is dan niet vanzelfsprekend dat je je plek kunt behouden, zeker niet als de ruimte om te broeden zeer beperkt is. NLA 1360032 heeft vermoedelijk een bijzonder status voor het mannetje. Al vermoedelijk enkele jaren settelt hier een mannetje wat er twee tot vier vrouwtjes op na houdt (polygamie).  Verondersteld wordt dat factoren als een overschot aan vrouwtjes en “polygaam verlangen” bij de mannetjes kieviten hierbij een rol speelt. Van vrouwtjes is bekend dat ze hun monogame status proberen te behouden door andere, secundaire vrouwtjes uit het territorium te verjagen. Dit lukt alleen sterk competetieve vrouwtjes, maar er zijn aanwijzingen dat nauwe verwantschap (familie) van vrouwtjes de drempel tot polygamie zou verminderen. Ik denk dan ook dat alle vrouwtjes, die soms op minder 10 meter onderlinge afstand broeden, familieleden zijn. NLA 1360032 is hierbij het vroegste met de leg en houdt andere vrouwtjes op gepaste afstand. Verder kan ze rekenen op broedzorg van het mannetje, daarmee is het vrijwel zeker dat ze de primaire status bezit.

Topproductie

Met een leeftijd van tien jaar en een lange broedgeschiedenis op het betreffende perceel, heeft NLA 1360032 de nodige terreinkennis en ervaring. Dit voorjaar was ze extreem vroeg met de leg. Op 11 maart vond ik een tweelegsel, wat op 13 maart werd gecomplementeerd.

Op 8 april was ik getuige van het moment van uitkomen van de eieren. Gelet de geschiedenis van dit vrouwtje kreeg ik al het gevoel dat het goed zou komen. Normaal gesproken brengt ze met gemak twee tot vier jongen groot. Het braakliggende terrein is uitermate geschikt voor kleine kuikens, maar als kuikens van andere vrouwtjes rondlopen ontstaat er concurrentie. Net als in voorgaande jaren werden alle andere kuikens en hun moeder van het terrein verjaagd. Het andere vrouwtje moest hierdoor wijken naar een frequent gemaaide berm. Dit werd haar en de kuikens als snel fataal toen een predator hier het zicht op kreeg. Toen de jongen van NLA 1360032 al bijna konden vliegen liepen ze ook het bedrijventerrein op, de vegetatie op het broedperceel werd te hoog en te dicht. Ook deze jongen moesten zich ophouden in de bermen en gazons van bedrijventerreinen. Het waren er vier, maar wel al groot van formaat! Wie herinnert zich de noodklokgeluiden over kuikensterfte onder weidvogels zich dit voorjaar nog? Hier lukte het wel, ondanks alle droogte, het blijft wonderlijk. Helaas sneuvelden nog wel twee vogels door verkeer. Sinds PostNL op dit terrein is gevestigd is er een soort racebaan ontstaan, jaarlijks kost dit de nodige vogels (ook andere dan alleen kievit) het leven. Uiteindelijk bleven er twee jongen over die duidelijk konden vliegen. Gebaseerd op het legbegin gingen ze rond 15 mei op de wieken.

Grensverleggend

Nadat de jongen vliegvlug waren geworden verdwenen de kieviten rond 22 mei. Het bevreemde me dat een dikke week later NLA 1360032 weer met partner in een berm rondliep. Op 5 juni werd duidelijk wat er aan de hand was. Het mannetje vloog weg en landde een eindje verderop. Vervolgens liep hij richting de rand van de berm, een plek waar was ingezaaid vanwege een beschadiging. Tot mijn verbazing ging hij op een nest zitten! De nestplek, een kale plek in de berm, was blijkbaar gekozen bij gebrek aan beter. Het oorspronkelijke broedperceel was inmiddels al te dicht begroeid en zo’n berm die iedere week gemaaid wordt is natuurlijk ook maar niets. De plek is ronduit bizar. De vogel zat pal achter een trottoirband langs een drukke aanvoerweg richting een bedrijf. De nestplek ligt 60 meter af van de plek waar NLA 1360032 in 2010 uit het ei kroop. Met de auto was de vogel tot enkele meters te benaderen, maar ook fietsers en wandelaars konden tot een kleine 10 meter passeren zonder dat de broedende vogel ervandoor ging. Kieviten kunnen na verlies van kleine kuikens opnieuw een herlegsel produceren, maar dat ze dit doen na vliegvlug worden van kuikens is zeldzaam. Zag het vrouwtje door de supervroege eerste leg nog kans voor een tweede generatie kuikens 2020? Het reproductief van dit vrouwtje is ongekend. Als je de verrichtingen van deze vogels zo van dichtbij volgt, vraag je je wel eens af hoe het kan dat kieviten zo zeldzaam kunnen worden. Er is maar zo weinig voor nodig, maar we krijgen er maar geen vat op. De dappere poging mislukte jammer genoeg. Na ongeveer 15 dagen broeden viel het nest ten prooi aan een predator. Succes van dit nest was ook te mooi en te bizar om waar te zijn. Volgend jaar het dak maar op? Niets lijkt te gek voor Vanellus magistralis.