Heel Drente Zoomt

9 december 2020

Heel Drente Zoomt

Door Natuurspotter Joop Verburg

Ja, het staat er echt goed, met twee o’s. Het is het nieuwe normaal, waarbij we elkaar niet meer live zien maar digitaal via ZOOM en andere contact-systemen. Scholen, verenigingen, gemeenten en zelfs de Natuur en Milieufederatie zoomen tegenwoordig. Eigenlijk is een BLOG als deze ook een digitale manier om de natuur onder aandacht van velen te brengen zonder elkaar te zien. Dat zoomen gebeurt via het World Wide Web, waarlangs zin en onzin wordt verspreid en gedeeld. Maar er is nòg een WWW; het Wood Wide Web. Het is een voornamelijk ondergronds netwerk van schimmeldraden die op allerlei manieren actief zijn en connectie hebben met andere levensvormen. Verbindingen met planten- en boomwortels maken dat uitruil van voedsel mogelijk is. Planten krijgen water en zouten zoals fosfor en stikstof van de schimmels en de schimmels krijgen suikers van de groene planten en bomen. Maar zelfs vindt soms eerlijke verdeling van voedsel tussen bomen plaats. Via het ondergronds netwerk krijgen bomen die het moeilijk hebben voedsel van hun sterkere buren. Daar kunnen wij mensen wel een voorbeeld aan nemen.

Maar er gebeurt nog veel meer. Die schimmels kunnen zelf ook bodemdieren vangen. Ze hebben daartoe allerlei manieren: ze vormen pijltjes, lasso’s, kleefstoffen of gifstoffen. Ze kunnen daarbij planten verlossen van allerlei plaagdieren. De natuur heeft veel vormen waarbij organismen elkaar helpen en verdedigen. We zouden veel meer rekening moeten houden met deze natuurlijke bescherming in plaats van zelf met allerlei ongecontroleerde gifstoffen strooien, waar de schimmels juist van doodgaan.

Op vrijdag 27 nov. stond een groot artikel in TROUW dat de natuur zucht onder talloze gifstoffen die de aarde op allerlei manieren bedekken. Dat heeft bij ons veroorzaakt dat driekwart van de insecten in onze omgeving verdwenen zijn. Een dag later stond in dezelfde krant een hoofdartikel waarin verteld wordt dat fabrikanten van insecticiden bij de rechtbank het verbod voor gemeenten om gif te gebruiken bij de onkruidbestrijding in de bebouwde kom, hebben aangevochten en gelijk hebben gekregen!  In wat voor idiote wereld leven wij? Gelukkig gaat het nog niet zover, dat gemeenten verplicht worden om deze middelen te gebruiken. Alle reden om bij elke gemeente aan te dringen op blijvende gifvrije werkwijze.

Het wordt langzamerhand duidelijk dat schimmels lastig te classificeren zijn. DNA-onderzoek laat zien dat schimmels/zwammen haast dichter bij dieren staan dan bij planten. We spreken van paddenstoelenflora, maar we zouden misschien wel moeten spreken van paddenstoelenfauna! Dat verandert mijn kijk op schimmels nog meer. Wat een kansen voor de dierentuinen!

Schimmels kunnen ook dieren aanvallen en groeien in insecten. Sporen van de Rupsendoder komen op een rups en wanneer die ondergronds verpopt, groeit de schimmel daaruit op ten koste van de pop en er komt een kleine oranjerode paddenstoel uit de grond die nieuwe sporen verspreidt.

Ik kreeg van Arjen van den Hoek foto’s van een vlieg die tegen het raam geplakt zat. Het is een soort zombie geworden. Want wanneer je goed kijkt zie je op de rug van de vlieg draadjes met sporen en ook op het raam zitten al allemaal sporen. De vlieg is besmet en de macht is overgenomen. De schimmel dwingt met chemische stoffen de vlieg op een hoog punt vast te gaan zitten en wanneer de schimmel eraan toe is, worden de sporen gevormd en verspreid. De vlieg legt het loodje.

De chemische stoffen die schimmels kunnen maken zijn een onuitputtelijke bron van studie. Voor ons mensen zijn stoffen belangrijk die van paddenstoelen een smakelijk gerecht maken. Eekhoorntjesbrood kost tegenwoordig meer dan € 30,- per kilo op de markt in Amsterdam. Voor truffels worden ongekend hoge prijzen betaald. Andere stoffen kunnen we beter niet binnen krijgen, want bepaalde gifstoffen betekenen vrijwel onherroepelijk de dood. De amanitine uit de Groene knolamaniet is voor ons dodelijk, maar slakken eten rustig van die paddenstoel.

En dan de stoffen waar je high van kunt worden. Psilocybines zorgen voor een roes waar menigeen voor valt, Maar waarom wordt die stof gemaakt? Kan het zo zijn, dat de zwam zelfs andere organismen zoals de mens aan zich wil onderwerpen?  Wanneer we dat bedenken komen we bij heel cruciale vragen over de eigenschappen van deze biologische groep.

Duidelijk is wel dat het ondergrondse WWW zoomt en verbindingen zoekt. Levensvormen waar we nog veel te weinig van weten.  Er zal ongetwijfeld nog veel meer bekend kunnen worden over deze fascinerende levensvormen. Ik zoom erop terug.

Joop Verburg, Natuurvereniging Zuidwolde

(bron o.a.:  Merlin Sheldrake “Verweven leven”  (vert. Nico Groen)  uitg. Atlas contact en dagblad TROUW)